Z historii pomarańczy

Historia pomarańczy sięga Dalekiego Wschodu. Przykład historii pomarańczy pokazuje ogromne znaczenie wymiany kulturowej jaka miała miejsce na Sycylii od niepamiętnych czasów, gdzie krzyżowały się szlaki handlowe, kultury, języki, religie i kuchnie. Wymiana ta sprawiła, że na Sycylię wraz z jej nowymi mieszkańcami docierały zdobycze ówczesnej inżynierii oraz nowe techniki wykorzystywane w rolnictwie.

Różnorodne odmiany pomarańczy, niekoniecznie tych, które znamy tak dobrze dzisiaj były uprawiane w Chinach już w czasach antycznych.

Najprawdopodobniej początek wszystkim cytrusom dał owoce nazwany pomelo, duży owoc – dzisiaj porównalibyśmy go do grejpfruta. Nie przez przypadek w naukowym języku pomelo nazywa się Citrus maxima. Drzewo Citrus maxima to drzewo niezwykle żywotne występujące w tropikach Azji, często pokryte kolcami, o dużych, wiecznie zielonych liściach. Owoce osiągają duże rozmiary, mają jasnopomarańczowy miąższ i bardzo liczne nasiona.

Z tej rośliny wywodzą się najprawdopodobniej trzy główne rodziny współczesnych cytrusów: Citrus reticulata, Citrus medica, oraz Citrus halimii.

Aby odnaleźć pierwsze historyczne wzmianki o cytrusach należy sięgnąć do V wieku p.n.e, kiedy to w Chinach panuje dynasta Chou. W tym czasie zostaje wydany zbiór od Shih-o Shu-Ching. W dokumencie tym po raz pierwszy pojawia się wzmianka o okrągłych owocach w kolorze pomarańczowym. W tym samym czasie w bliskich Indiach rozpowszechnia się inny żółty cytrus: cytryna i cedron.

W III wieku p.n.e w jednym z dokumentów poetyckiej prozy pojawia się wzmianka na temat gorzkiej pomarańczy i słodkiej pomarańczy nazwanej Huang kan, co dosłownie oznacza „żółta mandarynka”. Pomarańcza w chińskim społeczeństwie tego czasu miała ogromne znaczenie i symbolizowała pomyślność.

Szeroko rozpowszechniona opinia, że cytrusy na Sycylię dotarły wraz z panowaniem Arabów jest błędna. Cytrynę cedrową (cedron), znali już Grecy którzy wykorzystywali owoc w celach dekoracyjnych i kosmetycznych ze względu na jej silny aromat. W II wieku p.n.e grecki lekarz Galeno, w traktacie De re coquinaria odkrył i opisał zdrowotne właściwości cytryny cedrowej, zalecając jej spożycie jako środek ułatwiający trawienie. Jednak pomarańcze, które znamy dzisiaj najprawdopodobniej nie były znane ani Grekom ani Rzymianom.

Prawdą jest natomiast, że Arabowie rozpowszechnili pomarańcze. Podczas panowania Arabów na Sycylii, przypadającym na wiek VIII-XI, zanika uprawa winorośli ponieważ wino jest wyłączone z diety prawowitego muzułmanina. Co za tym idzie, powstaje nowa rzeczywistość rolnicza, która idąc w parze z zaawansowaną, jak na ówczesne czasy, technologią nawadniania pół przyniesioną przez Arabów skutkuje szybkim rozpowszechnieniem uprawy pomarańczy.

Należy jednak pamiętać, że jeszcze 200 lat temu, pomimo długiej historii uprawy cytrusów, Sycylia słynęła z produkcji zboża i migdałów. To w ciągu ostatnich dziesięcioleci pomarańcza stała się symbolem tej niezwykłej wyspy.

Korzystałam z książki Arancia
Autorstwa: C. Chiaramonte, E. Assenza
Zdjęcia pochodzą z rodzinnego archiwum rodziny Valenziani i przedstawiają budowę systemu nawadniającego pod uprawę cytrusów.